شركت نسبي چيست؟
طبق ماده ۱۸۶۳ قانون تجارت، شركت نسبي به آن دسته از شركت ها گفته مي شود كه براي امور تجاري، با نام مخصوص ميان حداقل دو نفر تشكيل مي شود كه مسئوليت هر كدام از شريك ها با اندازه سرمايه اي است كه در شركت به اشتراك گذاشته اند. ثبت شركت نسبي و تضامني بسيار شبيه به هم هستند ولي داراي تفاوت هاي بسيار كوچكي نيز مي باشند. به عنوان مثال، در يك شركت تضامني، شركا در مقابل طلبكاران متضامناً مسئول پرداخت قرض ها د دين هاي شركت هستند، در صورتي كه در يك شركت نسبي، طبق ماده ۱۸۶، اگر دارايي شركت براي بدهي هاي شركت كافي نباشد، هر كدام از شريك ها فقط به اندازه آورده خود در شركت نسبي، مسئول پرداخت قروض مي باشد.
به طور مثال در ثبت شركت نسبي كه با ۴ نفر عضو ثبت مي شود ممكن است سرمايه ها بدين شكل باشد كه نفر اول يك دوم سرمايه شركت نسبي را پرداخت كرده باشد و نفر دوم يك چهارم سرمايه شركت نسبي را پرداخت كرده باشد و نفر سوم و چهارم به شكل مساوي هر كدام يك چهارم سرمايه را پرداخت كرده باشند، كه در اين حالت بدهي هاي شركت نسبت به باقيمانده طلب پس از استهالاك سرمايه آن بيشتر باشد، مسئوليت هر كدام ار شركا در اين شركت با هم فرق مي كند. يعني شريك اول يك دوم بدهي ها، شريك دوم يك چهارم بدهي ها و شريك سوم و چهارم نيز به شكل مساوي هر كدام يك چهارم مسئوليت پرداخت بدهيها و ديون را برعهده دارند. مسئوليت شركا در شركت هاي نسبي بدين ترتيب است كه چون در شركت هاي نسبي، مسئوليت هركدام از شريك ها در مقابل اشخاص ثالث، فقط به اندازه نسبت سرمايه اي است كه در شركت گذاشته اند، يك مشكل به وجود مي آيد و آن اينكه قانون تعيين نكرده است كه آيا شركا مي توانند در مقابل اشخاص ثالث برخلاف ماده ۱۸۳ و ۱۸۶ قانون تجارت عمل نمايند يا نه. براي درك بيشتر اين مساله به شركت هاي تضامني اشاره مي كنيم كه طبق قانون، اگر دارايي شركت براي پرداخت بدهي هاي شركت كافي نباشد، هر كدام از شركا مسئول پرداخت تمام قروض شركت را دارند و اگر هر قراري برخلاف اين بند بين شركا باشد، خود به خود باطل مي شود. ولي همچين ماده اي در قانون براي شركت هاي نسبي گذاشته نشده است. حال اين مساله مطرح مي شود كه آيا شركا در يك شركت نسبي مي توانند مسئوليت خود را به شكلي غير از آنچه كه در ماده ۱۸۳ است، مشخص نمايد يا خير؟ براي پاسخ به اين سوال مي توان به ماده ۱۱۹ قانون تجارت اشاره كرد كه بسيار شبيه به ماده ۱۸۵ قانون تجارت مي باشد. در حقيقت قانوني كه براي شركت هاي تضامني صدق مي كند، براي شركت هاي نسبي اعمال نمي شود. در ماده ۱۸۵ قانون تجارت چنين مقرر شده است كه : ” در يك شركت تضامني منافع به نسبت سهم الشركه ميان شركا تقسيم مي گردد، مگر اينكه شركت نامه غير از اين ترتيب مقرر كرده باشد.” اين قانون را نمي توان در مورد شركت هاي نسبي استفاده كرد و اگر شركا مقرر كرده باشند كه مسئوليت يكي از شركا در مقابل ضرر و زيان، نسبتي كمتر از سهم الشركه وي و يا محدود به سرمايه او در شركت باشد، چنين شرطي باطل مي باشد.
نام گذاري شركت نسبي